De Monstera variegata is een indrukwekkende demonstratie van de artistieke touch van de natuur met zijn witte en limoengroene kleurvariaties in de stengels en bladeren. De combinatie van donkergroen, lichtgroen en wit maakt het een unieke toevoeging aan je thuisjungle om nieuwe tinten en patronen aan je interieur toe te voegen. Maar hoe werkt dit op biologisch niveau, en kan de kleur van een nieuw blad worden voorspeld op basis van het uiterlijk van de plant? Laten we in deze intrigerende feiten duiken en je iets nieuws leren over je favoriete gepigmenteerde kamerplanten!

De biologische achtergrond

Zoals je misschien weet, produceren planten hun eigen energie voor groei en ontwikkeling door de energie van de zon te oogsten met behulp van de 'magie' van fotosynthese. Hoewel het misschien iets uit een sciencefictionfilm lijkt, kunnen planten lichtenergie omzetten in chemische energie in de vorm van glucose (suiker), die ze gebruiken voor groei en het creëren van nieuwe organen. Deze lichtenergie moet op de een of andere manier worden geabsorbeerd, en daar komt chlorofyl om de hoek kijken: het is het pigment dat verantwoordelijk is voor het opvangen van licht, waarbij het de rode en blauwe golflengten absorbeert en tegelijkertijd groen reflecteert. Daarom hebben de meeste planten een groene kleur!

De witte variegatie is eigenlijk een deel van de plant waar chlorofyl (het groene pigment) afwezig is. Dit zijn delen van de plant waar geen fotosynthese plaatsvindt, waardoor ze een soort 'handicap' voor hen zijn, omdat het witte gedeelte geen energie produceert en dus geen functie heeft (hoewel ze zeker esthetische aantrekkingskracht toevoegen!). Maar waarom zou een plant dan deze mooie bladeren maken als ze geen functioneel doel dienen?

Het antwoord ligt in genetische mutatie. Willekeurige mutatie in de genetische code van de plant zelf zorgt ervoor dat sommige cellen minder of helemaal geen chlorofyl produceren. Mutaties in het genetisch materiaal van planten (en andere organismen) komen vaak voor en kunnen resulteren in ongewone eigenschappen, zoals een derde tepel bij mensen - een onschadelijk, niet-functioneel resultaat van een willekeurige genetische variatie. Dit is niet het enige voorbeeld, in de natuur zijn mutaties een van de drijfveren van evolutie, maar in onze kas is het een bron voor mooie planten.

In het geval van Monstera variegata zijn deze mutaties stabiel, wat betekent dat de witkleurige mutatie in de plant blijft bestaan. Nieuwe bladeren en stengels ontstaan uit clusters van stamcellen op het groeipunt van de plant. Deze stamcellen hebben het vermogen om te differentiëren in verschillende plantenorganen. Je kunt je deze cellen voorstellen als een ongevormd stuk klei dat meer klei produceert, dat vervolgens kan worden gevormd tot wat de plant nodig heeft. Wanneer we zeggen dat de mutatie stabiel is, betekent dit dat deze 'klei' consequent de mutatie bevat, zodat nieuwe bladeren en stengels een zekere mate van variegatie zullen blijven vertonen. In dit geval is de klei gedeeltelijk wit, wat leidt tot de productie van gedeeltelijk witte nieuwe bladeren. Best handig, zou ik zeggen, maar kan de variegatie op basis van deze informatie worden voorspeld?

Van stamcellen naar stengel naar variegatie: Het potentieel voorspellen

Nu we weten wat de variegatie inhoudt, kunnen we deze informatie gebruiken om het potentieel in je Monstera of andere gevariegeerde soorten te voorspellen. Dit kan gemakkelijk worden geraden door te kijken naar de stengel die het dichtst bij het groeipunt ligt. Laten we je wat voorbeelden geven met behulp van foto's van de planten die we in onze kas hebben!

Als de stengel nabij het groeipunt overwegend groen is zonder kleurvariatie, is de kans zeer groot dat hij een volledig groen blad produceert. Dit komt omdat alle stamcellen die het nieuwe blad produceren zich in een groen gedeelte bevinden. De enige manier waarop dit groeipunt een wit gedeelte kan produceren, is door spontane mutatie tijdens de groei van het blad, waarvoor de kansen zeer klein zijn.

Aan de andere kant van het spectrum kun je, wanneer de stengel bijna volledig wit of lichtgroen is, een bijna volledig wit (of lichtgroen) blad verwachten. De stamcellen bevinden zich waarschijnlijk in het witte deel van de stengel.

De prachtige gemarmerde bladeren daarentegen komen voort uit een stengel die gemengd is met groen en wit. Omdat de stamcellen verdeeld zijn over de verschillende tinten in de stengel, zullen deze verschillen ook in het nieuwe blad worden uitgesproken.

Bladeren die slechts een gedeelte in wit hebben en verder (bijna) volledig groen zijn, komen van een stengel met een duidelijke witte lijn. Dit geldt ook voor de halfmaanvormige variegaties. Stamcellen die in het witte deel van het groeipunt liggen, zullen een duidelijk wit gedeelte opleveren.

Maar biologie is nooit zo eenvoudig!

Hoe complementair deze foto's ook zijn, er is altijd een zekere variatie op de regels wanneer biologie een rol speelt! De voorgaande tips zullen je over het algemeen een goed idee geven van hoe het volgende blad eruit zou kunnen zien, maar er zijn factoren die de uiteindelijke kleur nog kunnen beïnvloeden.

• Reversievariatie: Reversievariatie treedt op wanneer een gevariegeerde plant zijn vermogen verliest om gevariegeerde bladeren te produceren. Dit gebeurt wanneer het stamcelgebied wordt gedomineerd door groene cellen, waardoor de mutatie verloren gaat. De kans dat een plant volledig terugkeert naar zijn oorspronkelijke, niet-gevariegeerde vorm is klein, maar wordt groter naarmate de plant ouder wordt. Dit komt omdat de mutatie door puur geluk moet worden doorgegeven via de groeiende cellen. Als het volgende groeipunt toevallig volledig bestaat uit groene cellen die de mutatie missen, zullen de volgende bladeren allemaal groen zijn! De enige manier om terug te keren naar een goed gevariegeerde plant is door de delen te vermeerderen die de mutatie nog steeds vertonen.
• Groeihistorie: Aangezien het niveau en het type variegatie vaak in de genetische code zijn vastgelegd, kun je vergelijkbare patronen verwachten op de verse bladeren als die je op oudere bladeren zou vinden. Dit kan echter altijd enigszins veranderen door de willekeurige positionering van de stamcellen, of door reversievariatie.
• Omgevingsfactoren: De expressie van de mutatie kan worden beïnvloed door omgevingsfactoren zoals de beschikbaarheid van licht, voedingsstoffen of water. De mechanismen hierachter zijn nog niet volledig begrepen. Je hebt veel pech als de variegatie plotseling zou verdwijnen door dit soort factoren.

Onderbouwde gissingen

Met de informatie uit dit bericht kun je nu een onderbouwde gok doen over het variegatiepotentieel van je Monstera variegata. Veel plezier met leren en experimenteren, en aarzel niet om ons de interessante dingen te sturen die je leert tijdens het werken met je favoriete kamerplanten!

Je Plantlovers bioloog - Senne Note